جراحی کیسه صفرا که به عمل صفرا یا کولسیستکتومی (cholecystectomy) نیز معروف است یک عمل جراحی برای برداشتن کیسه صفرا (عضوی کوچک و توخالی که صفرا را برای دستگاه گوارش ذخیره می‌کند) می باشد. جراحی برداشتن کیسه صفرا ، درمان رایجی برای انواع مختلف بیماری های کیسه صفرا است. دلیل ، این است که عوارض ناشی از برداشتن کیسه صفرا معمولاً کمتر از مشکلاتی است که این بیماری ها ایجاد می کنند. شما می توانید بدون کیسه صفرا نیز زندگی سالمی داشته باشید.
آیا کولسیستکتومی یک جراحی بزرگ یا ماژور است؟
جراحی کیسه صفرا یک عمل رایج با روند بهبودی نسبتاً آسان است. همچنین یکی از نخستین جراحی هایی است که به طور روتین با تکنیک های کم تهاجمی انجام می شود. این تکنیک ها ، از جمله جراحی لاپاراسکوپی و جراحی رباتیک است که در آن برش های بسیار کوچک حدود ۸ میلی متر نزدیک ناف ایجاد می شود. دو تا سه برش ۴ تا ۸ میلی متری دیگر هم ممکن است سمت راست و بالای شکم ایجاد شود. کوچک بودن برش ها ، آسیب ، درد و زمان بهبودی را به حداقل می رساند. در برخی موارد نادر ، ممکن است نیاز به عمل باز با برش بزرگ تر باشد ، اما امروزه لاپاراسکوپی بسیار رایج تر از جراحی باز است.
چرا جراحی کیسه صفرا انجام می‌شود؟
شایع ترین دلیل انجام این جراحی ، سنگ های صفراوی هستند. اگرچه بسیاری از افراد با وجود داشتن سنگ صفرا هیچ مشکلی ندارند اما کسانی که دچار علائم می شوند ، اغلب به طور مکرر با آن مواجه می گردند. یک سنگ صفرا که در هر قسمت از مجرای صفراوی گیر کند ، می تواند جریان صفرا را مسدود کرده و باعث درد و بیماری شود و گاهی دهانه کیسه صفرا ، مجرای مشترک صفرا یا حتی مجرای پانکراس را مسدود کند.
چگونه بفهمم که نیاز به برداشتن کیسه صفرا دارم؟
شایع ترین و قابل تشخیص ترین علامت بیماری کیسه صفرا ، قولنج صفراوی (biliary colic) است. این نوعی درد در مسیر صفراوی است (معمولاً در قسمت فوقانی سمت راست شکم) که به‌صورت حمله ای و همراه با حالت تهوع اتفاق می افتد. قولنج صفراوی معمولاً نشانه اولیه ای از بیماری صفراوی است که احتمالاً رو به وخامت می رود. زمانی که جریان صفرا به طور کامل متوقف شود ، دچار دردی شدید در ناحیه کیسه صفرا می شوید که تا مراجعه به پزشک تسکین نمی یابد.
سایر علائم احتمالی بیماری کیسه صفرا شامل موارد زیر هستند:
- یرقان (زرد شدن پوست و چشم ها)
- شکم ورم کرده و حساس به لمس
- پولیپ های بزرگ در کیسه صفرا که در سونوگرافی دیده می شوند.
اگر هر یک از این علائم را دارید ، جراح گوارش ، شما را معاینه کرده و آزمایش های لازم را انجام می دهد تا علت را تشخیص دهد. سپس اعلام می کند که آیا کولسیستکتومی برای شما توصیه می شود یا خیر.
برداشتن کیسه صفرا چه تأثیری بر بدن دارد؟
برداشتن کیسه صفرا ساختار سیستم صفراوی را تغییر می دهد و این بر عملکرد دستگاه گوارش اثر می گذارد. کیسه صفرا معمولاً صفرا را تا زمانی که روده باریک به آن نیاز دارد ذخیره می کند و هنگام مصرف وعده های غذایی سنگین ، منقبض شده و صفرا را آزاد می کند. اما پس از کولسیستکتومی ، صفرا به طور مستقیم از کبد ، جایی که تولید می شود ، به روده باریک می ریزد ، بدون آنکه ابتدا ذخیره شود.
اکثر افراد پس از برداشتن کیسه صفرا ، یک دوره تطبیق موقتی در دستگاه گوارش تجربه می کنند. در چند هفته اول ، ممکن است در هضم چربی ها و وعده های غذایی سنگین تر مشکل داشته باشند. این حالت به تدریج بهتر می شود. اغلب افراد پس از بهبودی می توانند رژیم غذایی عادی و سالمی داشته باشند. البته تعداد کمی از افراد دچار مشکلات گوارشی بلند مدت می شوند که علت مشخصی ندارد.
چه اقداماتی پیش از کولسیستکتومی انجام می‌شود؟
کولسیستکتومی اغلب یک عمل غیراورژانسی (انتخابی) است. به این معنا که پیش از ضروری شدن ، برنامه ریزی و انجام می شود. پزشک شما ماهیت بیماری تان و دلیل توصیه به این عمل را توضیح می دهد و شما زمان دارید تصمیم بگیرید ، برنامه ریزی کنید و آماده شوید. در برخی موارد دیگر ، این جراحی به صورت اورژانسی انجام می شود و فرصت زیادی برای آماده سازی نیست.
تیم درمانی اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- اطمینان حاصل می کند که از نظر بدنی برای جراحی آماده هستید. آزمایش خون و غربالگری های کلی سلامت در صورت نیاز انجام می شود.
- پزشک از شما می‌خواهد چند ساعت قبل از عمل سیگار نکشید ، چیزی نخورید و برخی داروها را مصرف نکنید. این آمادگی ها کمک می کند خطر عوارض حین جراحی کاهش یابد و ایمنی عمل افزایش یابد.
در طول کولسیستکتومی چه اتفاقی می‌افتد؟
- جراح یک برش کوچک حدود ۸ میلی متر نزدیک ناف ایجاد می کند. دو تا سه برش ۴ تا ۸ میلی متری دیگر هم ممکن است سمت راست و بالای شکم ایجاد شود.
- یک لوله کوچک از یکی از این برش ها وارد شده و گاز دی اکسید کربن را به داخل شکم پمپاژ می کند تا فضای کافی بین دیواره شکم و اندام ها ایجاد شود.
- لاپاراسکوپ (دوربینی کوچک با نور) از برش بزرگ تر وارد می شود و تصویر را روی مانیتور اتاق عمل نمایش می دهد.
- جراح با استفاده از تصویر روی مانیتور ، ابزارهای جراحی باریک را از طریق برش های دیگر وارد کرده و کیسه صفرا را خارج می کند.
- پس از اتمام کار ، گاز شکم تخلیه شده و برش ها با بخیه بسته می شوند.
جراحی برداشتن کیسه صفرا چقدر طول می‌کشد؟
- مدت زمان جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا معمولا کمتر از نیم ساعت و بیشتر مواقع فقط ده دقیقه است.
- مدت زمان جراحی باز معمولا یک ساعت طول می کشد.
مراقبت های بعد از عمل برداشتن صفرا
بعد از عمل ، چند ساعت در اتاق ریکاوری می مانید تا اثرات بیهوشی به طور کامل رفع شود. در صورت نیاز ، برای کنترل درد داروهای مسکن به شما داده می شود. اگر کولسیستکتومی لاپاراسکوپی انجام داده باشید ، در همان روز عمل از بیمارستان مرخص می شوید. درن جراحی چند روز در جای خود باقی می ماند. در برخی موارد ، ممکن است با همان درن به خانه بروید.
مزایای جراحی برداشتن صفرا
بیشتر سنگ های صفراوی در داخل کیسه صفرا تشکیل می شوند ، بنابراین با برداشتن کیسه صفرا ، احتمال ایجاد سنگ های صفراوی جدید به طور قابل توجهی کاهش می یابد. اگر قبلاً به دلیل سنگ صفرا به بیمارستان مراجعه کرده اید ، احتمال تکرار آن بسیار زیاد است. کولسیستکتومی تنها درمانی است که به طور قطعی می تواند از این اتفاقات جلوگیری کند.
خطرات جراحی برداشتن کیسه صفرا
همیشه احتمال کمی از بروز عوارض در حین جراحی وجود دارد. خطرات عمومی جراحی عبارتند از:
- عفونت
- لخته شدن خون
- عوارض ناشی از بیهوشی
- آسیب به اندام های مجاور
خطرات خاص کولسیستکتومی شامل موارد زیر است:
- پانکراتیت (التهاب یا تحریک لوزالمعده)
- رفلاکس صفراوی (نشت مقدار کمی صفرا به داخل معده)
- آسیب به رگ های خونی نزدیک که ممکن است منجر به خونریزی زیاد شود.
- آسیب به مجرای صفراوی که می تواند باعث نشت صفرا شود.
آیا بعد از برداشتن کیسه صفرا باید رژیم غذایی ام را تغییر دهم؟
بله ، پزشکان معمولاً توصیه می کنند در دوران بهبودی پس از عمل ، رژیم غذایی خود را تا حدی تغییر دهید. دلایل این توصیه عبارتند از:
-
تأثیر جراحی و بیهوشی عمومی بر دستگاه گوارش
پس از عمل ، دستگاه گوارش شما ممکن است کمی حساس تر از حالت عادی باشد و نیاز به زمان برای بازگشت به عملکرد طبیعی خود داشته باشد.
-
تغییر ساختار سیستم گوارش به‌دلیل برداشتن کیسه صفرا
پس از برداشتن کیسه صفرا ، بدن دیگر نمی تواند صفرا را ذخیره کند و مستقیماً از کبد به روده کوچک منتقل می شود. بنابراین سیستم گوارشی شما نیاز دارد تا خودش را با این شرایط جدید وفق دهد.
توصیه‌های غذایی:
- در روزهای اول پس از عمل ، بهتر است غذاهای ساده ، کم‌چرب و ملایم مصرف کنید؛ شبیه به رژیمی که هنگام آنفلوآنزا یا ناراحتی معده رعایت می‌شود.
- غذاهای پرفیبر ممکن است در روزهای ابتدایی برایتان سنگین باشند.
- ممکن است برای مدتی در هضم چربی‌ها دچار مشکل شوید.
- پزشک یا متخصص تغذیه به شما کمک می کند تا به آرامی و به تدریج به یک رژیم غذایی سالم و عادی بازگردید.
